Marifetnameye Göre Yükselen Burç Hesaplama ve Mizaç İlişkisi

Marifetname’ye Göre Yükselen Burç Hesaplama ve Mizaç İlişkisi

Marifetname, 17. yüzyılda Erzurumlu İbrahim Hakkı tarafından kaleme alınan, astronomi, astroloji, tıp, coğrafya ve ahlâk konularını içeren önemli bir eserdir. Eserin astroloji bölümlerinde, insanın mizaç yapısı ile yıldızların ve burçların etkileri arasındaki ilişkiler oldukça ayrıntılı şekilde ele alınmıştır. Özellikle yükselen burç (tâlî‘ burcu) hesaplama yöntemleri ve bunun insanın doğuştan gelen tabiatına yansıması, Marifetname’de dikkat çeken konular arasındadır.

Eserde yükselen burç hesaplaması doğum anı ve doğum yerinin enlemine göre yapılmakta, burcun doğduğu sıradaki güneşin derecesi ve saat dikkate alınarak belirlenmektedir. İbrahim Hakkı, gök cisimlerinin hareketlerini anlatırken bu hareketlerin insanın hem fiziksel sağlığına hem de mizaç dengesine etki ettiğini vurgular. Özellikle ateş, toprak, hava ve su unsurlarının burçlara dağılımı insan mizacında soğuk, sıcak, yaş ve kuru dengelerini belirlerken, yükselen burcun bu dengeyi tamamlayıcı bir unsur olduğuna dikkat çekilir. Bu yaklaşım, İslam astrolojisinin klasik mizaç teorisi ile uyumlu bir şekilde ele alınır.

Marifetname’de yükselen burç,

• insanın dışa yansıyan hali,
• yüz şekli,
• davranış tarzı ve
• bedensel mizacını gösteren bir işaret

olarak tanımlanır. Örneğin Koç yükselen kişinin enerjik, hızlı hareket eden, cesur ve çabuk sinirlenen bir mizaca sahip olacağını, Boğa yükselen kişinin ise sakin, sabırlı, az ama düzenli hareket eden, yeme-içmeye düşkün olabileceğini ifade eder. Bu yorumlar, klasik astrolojideki yükselen burç yorumlarıyla paralellik göstermekte, ancak Marifetname’de dönemin İslam tıbbına dayalı mizaç yorumlarıyla birleştirilmektedir.

Eserde verilen hesaplama yöntemlerinde gölgeli saat hesapları, rüb‘ daireleri ve burçların doğuş süreleri gibi klasik yöntemler kullanılarak yükselen belirlenir. Modern astrolojide bilgisayar yazılımlarıyla hızlıca yapılan bu hesaplamalar, Marifetname döneminde gözlem ve matematiksel hesap yoluyla yapılmış, doğum saatinin doğru bilinmesi önemli bir şart olarak vurgulanmıştır. Bu, insanın mizacına yönelik doğru yorumlamalar yapılabilmesi için yükselen burcun hatasız tespit edilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.

Günümüzde astroloji ile ilgilenen kişiler, Marifetname’deki bu hesaplama yöntemlerini anlamak suretiyle hem klasik İslam astrolojisinin işleyiş mantığını kavrayabilir hem de yükselen burcun mizaç üzerindeki etkisini daha derinlikli yorumlayabilirler. Böylece astrolojiye yalnızca burç yorumları seviyesinde bakmak yerine, insanın doğuştan getirdiği karakter kodlarını anlama aracı olarak daha geniş bir perspektife ulaşmak mümkün olur.

Yükselen Burç Nasıl Bulunur?

Marifetname’de yükselen burç (tâlî‘ burcu), insanın doğduğu anda doğu ufkundan yükselen burç olarak tanımlanır ve kişinin yüz şekli, beden yapısı ve dışa dönük davranışlarını etkileyen önemli bir faktör kabul edilir. Eserde, yükselen burcun bulunabilmesi için doğum saati, doğum günü ve doğum yerinin enlem derecesi esas alınarak hesaplama yapılır. Bu hesaplama, rüb‘ dairesi, gölgeli saat, burçların ufukta kalma süresi gibi klasik astronomik yöntemlerle gerçekleştirilir.

İbrahim Hakkı, yükselen burcu bulmak için öncelikle güneşin doğduğu andaki saatten itibaren kişinin doğduğu saate kadar geçen süreyi hesaplamayı önerir. Daha sonra, bu süreyi burçların ufukta kalma süreleri ile karşılaştırarak hangi burcun o anda doğu ufkundan yükselmekte olduğunu belirler. Örneğin, gündüzün uzun olduğu yaz aylarında burçların ufukta kalma süreleri kısalmakta, kış aylarında ise uzamaktadır. Bu nedenle doğum saatinin doğru bilinmesi yükselen burcun doğru hesaplanması için kritik öneme sahiptir.

Marifetname’de, yükselen burcun belirlenmesi sırasında kullanılan yöntemlerden biri de gölge uzunluğu ölçümüdür. Bu yöntemde, kişinin doğum saatinde bir çubuğun gölgesinin uzunluğu ölçülür ve bu uzunluk kullanılarak güneşin burçtaki derecesi tespit edilir. Bu derece ile doğum saati arasındaki ilişki kullanılarak yükselen burç hesaplanabilir. O dönemde kullanılan saatlerin hassasiyeti sınırlı olduğundan,

• gökyüzü gözlemi,
• usturlab ve
• rub‘ tahtası

gibi aletlerle gözlem desteklenmiştir.

Bugün modern astrolojide yükselen burç hesaplaması yapmak için doğum günü, doğum saati ve doğum yeri bilgileri astroloji programlarına girilerek kısa sürede sonuç alınabilmektedir. Ancak Marifetname’deki yöntemler, astrolojinin hesaplamaya dayalı ve gözleme dayanan bir ilim olarak nasıl işlediğini göstermek açısından büyük önem taşır. Bu hesaplamalar sırasında kullanılan kavramlar, kişinin yalnızca burç yorumlarını öğrenmesi değil, aynı zamanda zaman kavramının astrolojide nasıl çalıştığını anlamasını sağlar.

Yükselen burç hesaplanarak bulunur ve insanın doğum anındaki gökyüzü konumuna göre kişilik haritasında önemli bir referans noktası oluşturur. Bu nedenle hem Marifetname geleneğinde hem de günümüzde yükselen burç belirleme, insanın tabiatı ve mizacı hakkında derin yorumlar yapılabilmesinin ilk adımıdır.

Mizaç ve Yükselen Arasındaki İlişki

Marifetname’de mizaç kavramı, insanın doğuştan getirdiği bedensel ve ruhsal dengeyi ifade eder. Bu denge, dört unsur (ateş, hava, su ve toprak) ile dört nitelik (sıcak, soğuk, yaş ve kuru) üzerine kuruludur. İbrahim Hakkı’ya göre yükselen burç, insanın doğduğu andaki gökyüzü konumuna bağlı olarak kişinin

• beden yapısını,
• yüz hatlarını,
• dış dünyaya karşı tutumunu ve
• sağlık eğilimlerini

etkileyerek mizaç üzerinde belirleyici bir rol oynar.

Yükselen burç, Güneş burcundan farklı olarak, kişinin görünüşü, jestleri ve reflekslerini yönetir.
Örneğin ateş grubu bir yükselen burç (Koç, Aslan, Yay) kişide sıcak ve kuru mizaç özelliklerini güçlendirerek enerjik, çabuk hareket eden, hızlı öfkelenebilen bir yapı oluşturabilir. Buna karşın toprak grubu yükselen burçlar (Boğa, Başak, Oğlak) soğuk ve kuru unsurları artırarak daha ağır hareket eden, sabırlı, dirençli bir mizaç oluşturabilir.

Hava grubu yükselen burçlar (İkizler, Terazi, Kova) ise sıcak ve yaş mizaç özelliklerini destekleyerek sosyal, meraklı, iletişime açık ve zihinsel olarak aktif bir yapı ortaya çıkarır. Bu kişiler daha hızlı düşünebilir, iletişimde esnek davranabilir ve çevreyle kolayca bağlantı kurabilir.

Su grubu yükselen burçlar (Yengeç, Akrep, Balık) soğuk ve yaş mizaç özelliklerini öne çıkararak duyarlı, empatik, içe dönük, ruhsal ve duygusal bir yapı oluşturabilir. Bu kişiler çevresindeki duygusal akışlara karşı hassas olabilir, derin his dünyalarına sahip olabilir ve içsel süreçlerini ön planda yaşama eğiliminde olabilirler.

Bu şekilde ateş, toprak, hava ve su grubu yükselen burçlar; kişinin dış dünyaya yansıyan halini şekillendirirken aynı zamanda mizaç dengesini de etkiler, Marifetname’nin mizaç teorileriyle bütünlük oluşturur.

Marifetname’de verilen örneklerden biri, Koç yükselen kişinin çabuk kızaran bir yüz rengine, hareketli bir bedene, canlı bakışlara sahip olacağı ve mizaç olarak sıcağa eğilim göstereceği yönündedir. İkizler yükselen bir kişi ise hava elementi nedeniyle sıcak ve yaş mizaç özellikleri göstererek sosyal, meraklı ve hızlı düşünen bir yapı sergiler. Bu bağlamda, yükselen burç mizacın unsurlarını destekleyen ya da dengeleyen bir unsur olarak görev yapar.

Örneğin Güneş burcu Balık olan (soğuk ve yaş) bir kişinin Koç yükselen olması, soğuk ve yaş mizaç özelliğine sıcak ve kuru unsurlar ekleyerek enerjisini artırabilir. Bu kişi duygusal bir doğaya sahip olsa bile yükseleninin etkisiyle dışarıya daha kararlı ve aktif bir imaj yansıtabilir. Bu, Marifetname’de yükselen burcun mizacı dengeleme veya baskın hale getirme potansiyelini gösteren bir örnek olarak ele alınır.

İbrahim Hakkı, mizaç yorumunu sadece burçlarla değil, doğum anındaki gezegenlerin yükselene yaptığı açılarla birlikte değerlendirilmesi gerektiğini de belirtir. Örneğin, yükselen burcun üzerinde Mars gibi sıcak ve kuru gezegenlerin etkisi varsa, kişi sıcak ve kuru mizaca daha fazla meyleder. Venüs ya da Ay gibi yaş ve soğuk gezegenlerin yükselene etkisi ise yumuşak, uyumlu, sakin bir mizaç eğilimini artırır. Bu detaylı yaklaşım, Marifetname’de astrolojinin yalnızca yüzeysel burç yorumlarından ibaret olmadığını, insanın derin doğasını anlamaya yönelik bir hesap ve gözlem ilmi olduğunu göstermektedir.

Bu nedenle Marifetname’de yükselen burç ve mizaç ilişkisi, insanın karakter yapısının temel taşlarından biri olarak değerlendirilir. Doğum anındaki gökyüzü konumlarının beden ve ruh dengesine olan etkisini anlamak, kişinin kendini tanımasına ve yaşamını bu dengeye göre düzenlemesine katkıda bulunur.

Yükselen burcun mizaç üzerindeki etkisinin klasik İslam tıbbı ve astrolojisiyle harmanlanmış bu yaklaşımı, günümüzde de kişinin kendini anlama yolculuğunda rehberlik edebilecek önemli bir referans noktasıdır.

Günümüzde Yükselen Hesaplamalarına Katkısı

Marifetname, yükselen burcun hesaplanması ve mizaç yorumlarında sunduğu yöntemlerle günümüzdeki astroloji pratiğine tarihsel bir kök sağlamaktadır. Modern astrolojide yükselen burç, doğum haritasının temel yapı taşlarından biri olarak kabul edilir ve kişinin dış dünyaya yansıyan yüzü, tavırları, bedensel yapısı, kendini ifade etme şekli açısından incelenir. Bu noktada Marifetname’de kullanılan hesaplama ve yorumlama metodları, bugünün bilgisayar destekli hesaplamalarının teorik arka planını anlamaya katkı sağlar.

Günümüzde yükselen burç hesaplamaları, doğum tarihi, saati ve doğum yeri bilgileri girilerek astroloji programları veya web tabanlı hesaplama araçları üzerinden kolayca yapılmaktadır. Bu pratik yöntem sayesinde kullanıcılar, doğum anındaki yükselen burç ve derecesini kısa sürede öğrenebilir ve doğum haritalarını inceleyebilirler. Ancak Marifetname’de anlatıldığı şekilde yükselenin hesaplanması, gökyüzünün döngüsünü anlamayı, burçların ufuktan geçiş sürelerinin farkına varmayı ve astronomik temeli öğrenmeyi sağlar. Böylece yükselen burcun sadece bir sonuç olmadığını, gök hareketlerinin zamanla ilişkisinden doğan bir ölçüm olduğunu kavramak mümkün olur.

Marifetname’de yer alan gölgeli saat hesaplamaları, burçların doğuş sürelerinin mevsimlere göre değişmesi ve doğum anındaki güneş derecesinin dikkate alınması, modern astrolojik saat tablolarının ve efemerislerin arka planında yer alan prensiplerin anlaşılması açısından kıymetlidir. İbrahim Hakkı’nın yükselen burcu doğum anına ve coğrafi konuma göre hassas şekilde tespit etme vurgusu, modern astrolojinin doğum saatini dakikası dakikasına doğru öğrenme gerekliliğiyle örtüşür.

Ayrıca Marifetname’de yükselen burcun mizacı dengeleyici ve şekillendirici etkisinin vurgulanması, günümüzde yapılan danışmanlık ve harita yorumlarında da halen geçerliliğini korumaktadır. Modern astrologlar kişinin yükselen burcunu bilerek yüz hatları, vücut yapısı, dışa dönük tavırları ve sosyal ilişkilerdeki rolünü analiz edebilmekte, Marifetname’de tarif edilen dış görünüş ve tabiat ilişkisini güncel yorumlarla birleştirebilmektedir.

Marifetname’nin yükselen hesaplama yöntemleri, bugünkü astroloji çalışmalarına tarihsel bir derinlik katmakta, gözlem ve matematiğe dayalı bir bakış açısı oluşturarak hesaplamaların arkasındaki anlamı kavramamıza katkıda bulunmaktadır.

Örnek Yükselen Hesaplamaları

Marifetname’de yükselen burç hesaplaması, doğum anı ve yerine bağlı olarak yapılan gökyüzü ölçümleriyle gerçekleştirilir. Hesaplama süreci, güneşin doğuş ve batış saatlerine, burçların ufukta kalma sürelerine ve gölgeli saat uygulamalarına dayanır. Bu yöntemler, modern astroloji programları ile karşılaştırıldığında zahmetli görünse de, gökyüzünün hareketlerini somut şekilde kavrama fırsatı sunduğu için eğiticidir.

Örnek bir hesaplama için İstanbul enlemi (41°) ve 21 Mart ekinoks günü saat 06:30’da doğan bir bebek ele alındığında, güneş doğu ufkunda Balık burcunun orta derecelerinde yükselmektedir. Marifetname’de belirtilen yönteme göre gündüzün uzamaya başladığı bu tarihte, burçların ufukta kalma süreleri yaklaşık eşit olduğundan, sabah saatlerinde Balık ve Koç burçları dönüşümlü olarak yükselir. Doğum saati 06:30 olduğundan güneş henüz doğmakta, yükselen ise Balık burcunun son derecelerindedir. Bu durumda yükselen Balık 13° civarında hesaplanır.

Bir diğer örnek olarak 1 Temmuz’da Erzurum’da saat 12:50’de doğan bir çocuk ele alındığında, yaz ortasında gündüzün uzun olması nedeniyle burçlar daha hızlı geçiş yapar. Bu tarihte güneş Yengeç burcunda ilerlerken, saat 12:50’de yükselen burç Terazi’nin ortalarına denk gelir. Marifetname’ye göre, doğum saati öğleden sonra olduğu için yükselen burç hesaplamasında güneşin öğlen tepe noktasından batıya doğru kayma süresi ve burçların doğuş süreleri dikkate alınır. Bu durumda yükselen Terazi 14° civarı olur.

Bir diğer örnek ise 10 Aralık’ta Konya’da saat 19:45’te doğum gerçekleştiğinde ortaya çıkar. Kış aylarında gece uzun olduğu için burçlar ufukta daha yavaş hareket eder. Bu tarihte güneş Yay burcundadır. 19:45’te doğan bu kişi için yükselen burç Kova burcunun son derecelerine denk gelir ve yaklaşık 20° Kova olarak hesaplanır.

Marifetname’nin yöntemlerinde kullanılan rub‘ tahtası ve usturlab ölçümleri, gölgeli saat ölçümleri ve burç geçiş sürelerinin gözlemlenmesi modern hesaplama mantığını destekler. Günümüzde bu örnek hesaplamalar astroloji yazılımları aracılığıyla saniyeler içinde çıkarılabilse de, İbrahim Hakkı’nın sunduğu yöntemler sayesinde hesaplamaların arkasındaki mantık anlaşılabilir ve gözlem alışkanlığı kazanılabilir. Günümüzde dakikalar içerisinde bulduğumuz sonuçların eski dönemlerde ne kadar uzun sürdüğünü sanırım tahmin edebilirsiniz.

Bu örnekler, yükselen burcun hesaplanmasının sadece bir sonuç almak değil, gök hareketlerinin düzenini kavramak açısından ne kadar değerli olduğunu gösterir. Böylece kişi yükselen burcunu bilmenin ötesine geçerek mizaç analizi, dış görünüş ve davranış kalıpları üzerinde nasıl bir etki bıraktığını anlamaya başlayabilir.

Marifetnameye Göre Yükselen Burç Özellikleri

Koç Yükselen: Hızlı hareketli, cesur, çabuk öfkelenen, sıcak ve kuru mizaca yakın, yüz hatları keskin, bakışları canlı, hareketlerinde aceleci.

Boğa Yükselen: Sakin, sabırlı, güçlü ve dayanıklı, soğuk ve kuru mizaca yakın, yüzü dolgun, boynu kalın, yeme-içmeye düşkün.

İkizler Yükselen: Çevik, meraklı, zeki, konuşkan, sıcak ve yaş mizaca yakın, ince yüz hatları, canlı bakışlar, ellerini konuşurken sık kullanır.

Yengeç Yükselen: Duygusal, içe dönük, empatik, soğuk ve yaş mizaca yakın, yuvarlak yüz hatları, yumuşak bakışlar, hassas mide.

Aslan Yükselen: Gururlu, cömert, kendine güvenen, sıcak ve kuru mizaca yakın, yüz ifadeleri belirgin, kalın saçlı, gösterişli duruş.

Başak Yükselen: Titiz, dikkatli, düzenli, soğuk ve kuru mizaca yakın, ince yüz hatları, sade giyim, elleriyle meşgul olmayı sever.

Terazi Yükselen: Nazik, estetik bakış açısına sahip, uyumlu, sıcak ve yaş mizaca yakın, yüz hatları dengeli, zarif duruş, gülümsemeyi sever.

Akrep Yükselen: Derin, kararlı, sezgisel, tutkulu, soğuk ve yaş mizaca yakın, delici bakışlar, belirgin yüz hatları, sessiz kararlılık.

Yay Yükselen: Neşeli, iyimser, özgürlüğüne düşkün, sıcak ve kuru mizaca yakın, uzun boy eğilimli, açık alın, hızlı adımlar.

Oğlak Yükselen: Ciddi, sorumluluk sahibi, sabırlı, soğuk ve kuru mizaca yakın, ince ve uzun yüz hatları, tutumlu ve ölçülü davranışlar.

Kova Yükselen: Özgün, akılcı, sosyal ama bireyselci, sıcak ve yaş mizaca yakın, dikkat çeken yüz hatları, mesafeli ama dost canlısı tavırlar.

Balık Yükselen: Hayalperest, şefkatli, duyarlı, soğuk ve yaş mizaca yakın, yumuşak bakışlar, yuvarlak hatlar, sessiz ama derin bir hava.

Bu liste Marifetname’de yer alan mizaca dayalı yorumlarla paralel olup, her burcun yükselen etkisinin kişinin dış görünüşüne ve davranış kalıplarına nasıl yansıdığı sade bir şekilde aktarılmıştır.

Ayrıntılı bilgiler için

Marifetname Burçlar ve Özellikleri

Marifetnamede 12 Burç 12 Ev Anlayışı ve Ay Menzillerinin Kullanımı

Marifetnameye Göre Gezegen Saatleri ve Günlük Yaşamda Kullanımı

Son Güncelleme 9 Temmuz 2025 Akrep